Naalagaaffeqatigiinni inuusuttut pinngortitalerinermut isiginnittaasaat ilisimatusarnermi suleqatigiinnermit annertuumit erseqqissarneqalersoq

2025-mit 2028-mut Danmarkimi, Kalaallit Nunaanni Savalimmiunilu ilisimatusartut suleqatigiillutik paasissutissanik katersillutillu misissueqqissaarissapput, inuusuttut pinngortitalerinernut teknologiimullu suliassaqarfiup iluanni soqutigisaat, isumaat siunissamullu pilersaarutaat paasiniarlugit paasissutissat atuarfinni atuartunit 14-16-inik ukiulinnit katersorneqassapput.

Suliniut ima qulequtserneqarsimasoq ROSES - The Relevance of Science Education – Second Novo Nordisk Fondenimit 4,875 mio. kr.-inik aningaasaliiffigineqarpoq, 2003-milu Danmarkip peqataaffigisaani ROSE - Relevance of Science Education-imut malittarinnippoq. Taamani nunani 40-t missaanni inuusuttut pinngortitalerinermut teknologiimullu soqutiginninnerat pillugu paasissutissat katersorneqarput - tamatumuunalu nunat 50-it peqataassapput.

"ROSE-mik misissueqqaarnerup kingorna tamatuma ineriartornerata malinnaaviginissaa soqutiginassaqaaq, siullermimmi misissuisoqarmat paasinarsinikuuvoq inuusuttut pinngortitalerinermut isiginnittaasaat annertuumik assigiinngissuteqartut. Taamani amerlasuut pinngortitalerineq pingaaruteqartutut isigaat kisianni ’uannuunngitsutut’, suiaassutsillu akornanni aamma ersarissumik assigiinngissuteqartoqarluni. Misissuinerit taakkua marluk naleqqiussorneqarnerini takusinnaalissavarput pinngortitalerinermut teknologiimullu soqutiginninnerup siuarsarneqarnissaanut suliniutit iluaqutaasimanersut, aamma inuusuttut atuarfimmi pinngortitalerinermut soqutiginninnerat pitsanngorsimanersoq - imaluunniit atuartitseriaaseq eqqarsaatigeqqissaneripput," Professionshøjskolen Absalonimi lektori ph.d.-lu aamma suliniummi ROSES-imi aqutsisoq, Anders Vestergaard Thomsen, taama oqarpoq.

Nunat tamalaat misissuinerinut assersuutigalugu PISA-mut TIMMS-imullu ROSE aamma ROSES tapiliussaallutillu oqimaaqatigiissitsipput, ROSE-p aamma ROSES-ip atuartut isumaannik, pingaartitaannik soqutigisaqarfiinillu - angusaaniunngitsoq - aallussinertik allaanerussutigaat.

Ukiuni 20-ni suliniuteqarnerup iluaqutaanik nalilersuinissamut periarfissaq

2003-mili Danmarkimi pinngortitalerinermi atuartitsineq nukittorsaaviginiarlugu iluaqutissat annertuumik aningaasalersorneqarsimapput - ilaatigut aningaasaateqarfinnit namminersortunit aningaasaliiffigineqarnerisigut. Taamaakkaluartoq piffissap ingerlanerani inuusuttut pinngortitalerinermut soqutiginninnerat isumaallu qanoq allanngoriaateqarsimanerinut ilisimasat killeqarput. ROSES aqqutigalugu misissuinerup siulia malittareqqinneqarsinnaanngorlunilu suliniutip iluaqutai - nunagisamiinnaanngitsoq, aammattaarli avannaamioqatigiinnut nunarsuullu sinneranut sammiviliinikkut - erseqqissarneqarsinnaanngussapput.

ROSES-imi immersugassaq 2003-mi ROSE-minngaanneersoq taamaammat toqqammavigineqarpoq, nalitsinnili pissutsinut tulluarsarneqarsimavoq. Danskit, kalaallit savalimmiormiullu atuarfiini atuartut ukiuni tullinnguuttuni taamaasillutik apeqqutit 250-it akissavaat, apeqqutillu amerlanerpaartaat 2003-mi misissueqqaarnermit aallaaveqarput, apeqqutinulli ullutsinnut attuumassuteqartut, soorlu silap pissusiata allanngoriartorneranut, piujuartitsisumik ineriartortitsinermut inuit attaveqatigiittarfiinut/tusagassiuutinut tunngasut ilanngunneqarsimapput.

Naalagaaffeqatigiinni inuusuttut pinngortitalerinermut soqutiginninnerisa naleqqiussorneqarnissaanut Novo Nordisk Fondenimit suliniummut aningaasaliinera periarfissiivoq. 2003-mi paasissutissanik katersinermi Savalimmiut Kalaallit Nunaallu pisortatigoortumik peqataanngillat - tamatumuunali ROSES-ip aallartinneranit danskit peqataanerannut tamakkiisumut ilaatinneqassapput:

"Naak Savalimmiut siullermik ROSE-mi misissuisoqarmat pisortatigoortumik peqataasimanngikkaluartut ukiut arlallit qaangiummata ROSE-mi apeqqutit atuartut ilinniartitsisunngorniallu ilaannit akineqarnikuupput. Pinngortitalerinermi - pingaartumik fysikkimi, kemimi teknikkimilu - sammisanut soqutigisaqarnermi suiaassutsit akornanni annertuumik assigiinngissuteqartoqarnera - aammattaarli ilinniartitsisunngornianut sanilliullugu atuartut pinngortitalerinermut soqutigisaqarnerusut akissutit paasinarsisippaat. Assigiinngissutsit taakkua piffissap ingerlanerani qanoq ineriartorsimanersut, suliniutillu sorliit atuarfimmi pinngortitalerinermut siuarsaasuusinnaanersut misissuinermi nutaami takunissaat qilanaaraarput," Universitetet på Færøernemi ilinniartitsinermut fakultetimi lektori, ph.d., Savalimmiunilu siullermik aamma misissueqataasimasoq, Erla Olsen taama oqarpoq.

Paasissutissanik katersineq 2026-mi aallartinneqarpat suliniummi Danmarkimi atuarfiit 40-60-it (atuartut 1.000-it sinnerlugit) sammineqassasut kiisalu Savalimmiuni atuartut 700-t miss. Kalaallit Nunaannilu 800-t miss. ROSES-imi peqataassasut naatsorsuutigineqarpoq.

"Siammasissumik isigalugu inuusuttut pinngortitalerinermut soqutiginninnerannik, aammattaarli pinngortitamik pinngortitalerinermilu ilisimatusaatinik misigisaqartarnerit pisortatigoortuunnginnerusut qanoq sunniuteqassanersut pillugit misissuinerup qulaajaaqataanissaa neriuutigaarput. Tamatuma saniatigut naalagaaffeqatigiinni inuusuttunut pinngortitalerinermi ilisimatusaatit qanoq isumaqarnersut, sualummilli siullermik ROSE-mik misissuisoqareerneranit pinngortitalerinermi ilisimatusaatinut soqutiginninneq qanoq allanngortisimanersoq paasisaqarfiginissaa pissanganarpoq, tamatumani ilikkagassatut pilersaarutinik, immaqalu ilinniartitsisunngorniat ilinniartinneqarneranik, naleqqussaasoqassanersoq eqqarsaatigalugu," Ilisimatusarfimmi Lektori, ph.d., Lars O. Demant-Poort oqarpoq.

Nunat, oqaatsit atuarfinnilu kulturit assigiinngitsut akunnerminni suleqatigiinnerat

Naalagaaffeqatigiinni nunat ataatsimut ilisimatusaatigalugu suliaqarnissaattut suliniut aaqqissugaavoq, taakkunani paasissutissat najugaqarfinni pigineqassapput qanimullu suleqatigiinnikkut katersorneqarlutillu misissorneqaqqissaassapput. Ilisimatusartut danskit Kalaallit Nunaanni Savalimmiunilu suleqatitik tikeraassavaat, paasissutissanillu katersinermi misissueqqissaarinernilu peqataassapput. Nunani taakkunani pingasuni pinngortitalerinermi atuartitsineq atuarfinnilu kulturit tassunga attuumassutillit pillugit misilittakkanik avitseqatigiinnissamut suliniut taamaasilluni aamma periarfissiissaaq.

Nunat tamalaat NARST-imi aamma ESERA-mi 2027-mi ataatsimeersuaqatigiinneranni inernerit saqqummiunneqarnissaat anguniarneqarpoq.

Paasissutissat

• ROSES Relevance of Science Education - Second-imit naalisagaavoq

• Danmarkip, Kalaallit Nunaata Savalimmiullu suleqatigiinnerisigut suliniut ingerlanneqassaaq

• Nunani 50-ini inuusuttut pinngortitalerinermut teknologiimullu soqutiginninnerat pillugu paasissutissat suliniummi katersorneqassapput

• Paasissutissat nunanit pingasuneersut peqatigiinnikkut misissorneqaqqissaarlutillu saqqummersinneqassapput

• Københavns Universitet suleqatigalugu suliniut Professionshøjskolen Absalonimit aqunneqarpoq

• Aningaasaliisoq: Novo Nordisk Fonden

• Piffissaq suliniummik ingerlaffiusoq: 2025–2028

Apersuerusukkuit attavigisinnaavatit

• Anders Vestergaard Thomsen, suliniummik aqutsisoq, Professionshøjskolen Absalonimi lektori, ph.d. Oqa.: 72482215

• Erla Olsen, Fróðskaparsetur Føroyami lektor, ph.d. Oqa. 299433 / erlao@setur.fo

• Lars O. Demant-Poort, Ilisimatusarfimmi Lektori, ph.d. Oqa.: 00299 34 74 02 / lodp@uni.gl

Paasisaqarnerorusukkuit attavigisinnaavatit

• Anne Troldtoft Hjorth, tusagassiinermi akisussaasoq, Professionshøjskolen Absalon. Oqa.: 72481175 / asth@pha.dk

• Per Arnfjord, Nunarsuarmioqataanermut Attaveqatigiinnermullu immikkoortortami pisortaq, Ilisimatusarfik. Oqa.: +299347324 / per@uni.gl

• Brynhild Thomsen, tusagassiinermi akisussaasoq, Fróðskaparsetur Føroya. Oqa.: +298 292517 / brynhildt@setur.fo